Data: 10. 03. 2023 r
Opracowała: Małgorzata Garbacz
Temat: Formy rozwijania kompetencji interkulturowej w kształceniu przedszkolnym i wczesnoszkolnym (wybrane metody, techniki i praktyczne ich zastosowanie).
Rodzice są dla dziecka pierwszymi inicjatorami zabaw oraz organizatorami jego dnia. To dzięki nim od najmłodszych lat ma wpajane normy i systemy zachowań, którymi kieruje się w swoim życiu. Wraz z pójściem do przedszkola, część zadań należących do rodziców spoczywa na nauczycielu. To on staje się organizatorem dnia, czasu wolnego oraz wzorem do naśladowania. To on ukierunkowuje dziecko podczas kontaktu z rówieśnikami, mówi co jest dobre, a co złe. Staje się dla niego przewodnikiem, dlatego bardzo ważne jest, by rozsądnie podejść do tej kwestii i umiejętnie wprowadzić je nie tylko w środowisko, w jakim przebywa, a starać się zaznajamiać je z innymi. Podczas nauki języka obcego ma to istotną rolę, bowiem dziecko poznając kulturę ludzi, których języka stara się uczyć, elastyczniej podchodzi do nauki, chłonie. Ma dostarczane bodźce, będące dla niego swoistą motywacją. Najmłodsi, ze względu na swoją bezinteresowność, brak nakreślonych stereotypów są w stanie prędzej zaakceptować inność ludzi, co wiąże się z większą plastycznością umysłu oraz przede wszystkim zainteresowaniem i chęcią poznawania świata. W dalszej części swoich rozważań postaram się zobrazować wybrane przeze mnie metody, techniki oraz ich praktyczne zastosowanie w aspekcie rozwoju kompetencji interkulturowej w kształceniu przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Kompetencja interkulturowa- to proces dwukierunkowy i długotrwały. Nie jest ani umiejętnością wrodzoną, ani nie można jej w pełni wykształcić. Rozpoczyna się podczas pierwszego zderzenia z obcą dla nas rzeczywistością i trwa tak naprawdę do końca naszego życia. Kompetencja interkulturowa jest wielkością dynamiczną, zmieniającą się na skutek pozyskiwania nowych informacji oraz zbierania nowych doświadczeń, odczuć, przeżyć. Dlatego tak ważna jest kwestia przybliżania kultur obcojęzycznych podczas wprowadzania języka obcego. Najlepiej najpierw zaznajomić dziecko z kulturą, a dopiero potem starać się uczyć je języka. Pozwoli to na uniknięcie nieporozumień międzykulturowych i komunikacyjnych oraz przede wszystkim da możliwość poznania kraju i jego obyczajów przed wdrożeniem się w kwestie językowe. Metody i techniki, jakimi może podpierać się nauczyciel podczas zajęć dają wachlarz możliwości. Są także wspaniałą formą zabawy dla dziecka. Oczywiście stopień trudności należy dopasować odpowiednio do grupy wiekowej , jednak znajdą one zastosowanie u przedszkolaków jak i uczniów klas początkowych. Zadania kształtujące sposób postrzegania. Jak mówi powiedzenie: „ Ile ludzi, tyle charakterów”- i tak jest także w tym przypadku. Na podstawie własnej oceny, doświadczeń i przeżyć dziecko kreuje sobie obraz danej kultury. Powracając do form i metod rozwijających kompetencje interkulturowe, idealnie sprawdza się: zaproszenie na zajęcia osoby obcojęzycznej. Dzieci mogą namacalnie doświadczyć kontaktu bezpośredniego z obcokrajowcem, zobaczyć jego kolor skóry, porównać do swojego ubiór, aż wreszcie usłyszeć język, jakim posługuje się dana osoba. Często w placówkach organizuje się także Dni „podebrane” z zagranicznych kalendarzy tj. np. „ Dzień św. Patryka”, przybliżając tym samym kulturę, tu akurat Irlandzką, przebierając się lub zaznaczając w swym stroju akcent związany z danym świętem. Kolejną świetną frajdą dla dzieci jest organizacja poczęstunku związanego z danym państwem. Można zdobyć się na stworzenie Dnia Angielskiego. Stół poczęstunkowy zdobiłyby wtedy różnego typu muffinki, apple pie oraz wiele innych ( zależących już tylko od inwencji twórczej nauczyciela i uczniów). Dla dzieci młodszych (przedszkolaków) i nie tylko, mniej innowacyjne rozwiązania pozwalające na rozwój kompetencji interkulturowych to: opis obrazka/zdjęcia/plakatu itp. Po rozdaniu uczniom w klasie tych samych obrazków i poproszeniu ich o opisanie tylko tego, co na nich widzą, powinny powstać niemal identyczne opisy. Rezultat jest jednak najczęściej inny, a opisy uczniów różnią się od siebie. Wynika to z faktu, że podczas opisu obrazka koncentrują się oni nie tylko na tym, co widzą, lecz i na swoich osobistych odczuciach. Zadanie to pokazuje, że praktycznie nie jesteśmy w stanie opisać obrazka w sposób obiektywny, nie dokonując przy tym interpretacji na podstawie kategorii, które są częścią naszego życia, stałym elementem oceny i do których po prostu się przyzwyczailiśmy. Opisy uczniów powinny zostać zebrane oraz przeanalizowane pod kątem obiektywnych stwierdzeń i subiektywnych interpretacji, a następnie omówione na forum grupy. Do zadań tego typu nadają się najbardziej zdjęcia ukazujące wycinki dnia codziennego. Po wykonaniu tego zadania oraz przeanalizowaniu go, dzieci zdają sobie sprawę, iż do oceny sytuacji używają także swoich subiektywnych odczuć i tak samo dzieje się w życiu codziennym. Kolejnym ćwiczeniem jest tzw. Zmiana perspektywy. Zadanie to polega na przedstawieniu danej sytuacji/historyjki z perspektywy różnych osób lub figur, które w historyjce odgrywają lub mogłyby odgrywać jakąś rolę. Ćwiczenie to sprzyja rozwojowi empatii, uczy zwracania uwagi na przedmioty i wydarzenia z różnych perspektyw. Następne ćwiczenie , które zwróciło moją uwagę to: Ustalanie priorytetów. Zadanie polega na tym, że każdy uczeń ma samodzielnie udzielić odpowiedzi na różne pytania, np. Co jest dla ciebie najważniejsze podczas wakacji? Co jest bardzo ważne? Co jest mniej ważne? Czego nie potrzebujesz w czasie wakacji? Analizując odpowiedzi na powyższe pytania, będzie można zauważyć, że to, co dla jednych jest koniecznością, dla innych nie ma znaczenia. Uczniowie uświadomią sobie, że każdy człowiek jest tak naprawdę inny i że tak jak my oceniamy zachowanie innych osób jako dziwne, tak nasze postępowanie może zostać ocenione podobnie. Nie powinno się zatem oceniać zachowań innych na podstawie swoich priorytetów. Ciekawą formą rozwijania kompetencji interkulturowych jest także tworzenie kolaży znaczeniowych z obrazków i różnych rodzajów tekstu. Tego typu kolaże postrzegane są jako bardzo obrazowe, a także w kompleksowy sposób prezentują znaczenia danego słowa, gdyż pozwalają na określenie jego funkcji i związków z innymi wyrazami. Uczniowie przygotowują w sumie dwa kolaże odnoszące się do tego samego słowa, przy czym wykorzystują przy ich sporządzaniu różne materiały i faktury. Jeden z kolaży przygotowany zostanie w oparciu o obrazki, teksty itp. związane z kulturą kraju nauczanego języka, drugi z kulturą rodzimą uczniów. Następnie uczniowie porównują je ze sobą i ustalają, czego brakuje w kolażu odnoszącym się do obcej kultury, a czego w tym dotyczącym własnej. Zadanie to pozwoli uczniom na połączenie znaczeń tego samego wyrazu w kontekście obcej i własnej kultury oraz uświadomi im, że to samo słowo może być różnie rozumiane i interpretowane w zależności od uwarunkowań kulturowych. Idealne dla dzieci w wieku przedszkolnym jest kolorowanie postaci z różnych stron świata oraz słuchanie muzyki z różnych krańców świata. Pierwsze ćwiczenie ma na celu pokazanie najmłodszym różnic pomiędzy ludźmi – w tym przypadku skóry, rasy czyli tych bardziej widocznych aspektów. Jednak jeśli o przedszkolaków chodzi tak obrazowy sposób jest najbardziej efektywnym. Kolejne wspomniane przeze mnie powyżej ćwiczenie to słuchanie muzyki z różnych stron świata, co ukazuje dzieciom także indywidualność innych państw oraz mieszkających w nich ludzi.
Reasumując swoje rozważania, uważam iż formy i metody rozwijania kompetencji interkulturowych dają tak duże pole manewru nauczycielom czy rodzicom, iż bez żadnych problemów, bowiem prawie w każdej formie (plastycznej, muzycznej, tanecznej, słownej czy swobodnej a także tematycznej zabawy) można starać się ukazywać dzieciom różnorodność kulturową świata. Ważne jest, by swoją przygodę z nauką języka obcego rozpoczynać przede wszystkim od poznania kultury, norm, zwyczajów obowiązujących w danym kraju. Sama nauka języka nie daje tak dużych efektów, jak wtedy, gdy działamy kompleksowo. Starając się przybliżyć kulturę innych państw efektywność nauki języka obcego proporcjonalnie wzrasta, a efekt i atrakcyjność prowadzonych zajęć daje korzyści zarówno dzieciom jak i usatysfakcjonowanemu nauczycielowi.
Bibliografia:
- Białek Kinga „Międzykulturowość w szkole. Poradnik dla nauczycieli i specjalistów”, Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa 2015r.
- Kic-Drgas Joanna „Czym skorupka za młodu nasiąknie…, czyli kilka uwag o kształceniu interkulturowym najmłodszych” w [Języki obce w szkole. Czasopismo dla nauczycieli], nr 1/2015, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji 2015r
- Mihułka Krystyna: „Sposoby rozwijania kompetencji interkulturowej na lekcji języka obcego” w [Języki obce w szkole. Czasopismo dla nauczycieli], 2012r,
- Róg Tomasz „ Glottodydaktyczne obszary badań nad kompetencją interkulturową” w [Neofilolog. Czasopismo Polskiego Towarzystwa Neofilologicznego], nr 47/2, Poznań-Warszawa 2016r.10