Data: 13. 01. 2023 r
Opracowała: Anna Krawczyk
Temat: Wpływ mediów na rozwój dziecka
Telewizja i Internet jest obecnie najpopularniejszym środkiem masowego przekazu, a jej
oglądanie najczęstszym sposobem spędzania czasu wolnego. Warto więc zastanowić się nad
świadomym wykorzystaniem ich w procesie wychowania dzieci.
Z dotychczasowych badań wynika, że ze względu na dużą plastyczność i tempo rozwoju
dzieci media mogą mieć znaczny wpływ na wzmocnienie zachowań zarówno pozytywnych
jak i negatywnych. Jednak obserwacje i praktyka wskazują, że tych drugich jest o wiele
więcej.
Środki masowego przekazu oddziałują na współczesne dzieci już od pierwszych miesięcy
życia i stopniowo, w miarę rozwoju dziecka, stają się coraz ważniejsze. Telewizja wpływa na
rozwój psychiczny i fizyczny dzieci. Nawet gdy dziecko korzysta z niej przy odpowiednim
oświetleniu i z zachowaniem odpowiedniej odległości oraz właściwej postawy, nawet przy
przestrzeganiu najważniejszych zasad, jej wpływ jest często niekorzystny. Dziecko jest
bowiem bierne, nieruchome, a im jest młodsze, tym bardziej jest mu potrzebny ruch.
Oglądanie filmów granie w gry komputerowe ogranicza najczęściej inne zajęcia, przede
wszystkim ruchowe i pobyt na powietrzu. Ograniczenie to ma negatywny wpływ na dzieci
znajdujące się przecież w okresie intensywnego rozwoju fizycznego.
Media te dostarczają wielu wrażeń wzrokowych i słuchowych. Ciągłe ich doznawanie obciąża
system nerwowy dziecka, zmusza je do nieustannej pracy, a tym samym prowadzi do
zmęczenia. Przejawia się to słabszą koncentracją uwagi, niepokojem ruchowym, mniej
sprawnym wykonaniem różnych czynności, drażliwością. Dzieci mało odporne są bardziej
pobudliwe. Podczas oglądania filmów i grania dzieci angażują swoją uwagę. Długie
przesiadywanie przed ekranem telewizora/ komputera obniża inicjatywę, twórczą wolę,
fantazję i odpowiedzialność.
Szczególnie niebezpieczne jest oglądanie przez dzieci filmów i granie w gry ukazujące grozę i
przemoc. Pokazywane na ekranie sceny tortur, zabójstw, morderstw mogą wywołać u dzieci
stany lękowe, agresję, nadpobudliwość emocjonalną. Dzieci stają się niespokojne, tracą
apetyt, przeżywają lęki nocne. Często dochodzi do tego, że dzieci boją się zostać same w
domu lub wyjść na klatkę schodową czy wejść do ciemnego pokoju. Nie u wszystkich jednak
dzieci pod wpływem drastycznych scen rośnie lękliwość. Czasem w wyniku oglądania
programów tego rodzaju następuje oswojenie z agresją i grozą. Dzieci bardzo często naśladują
takie zachowania. Oddziaływanie scen przemocy i destrukcji jest tym silniejsze, im bardziej
programy są nimi nasycone. Dzieci, obserwując agresję w filmie/ grze, często odtwarzają ją w
reakcjach z kolegami. Coraz częściej również w serialach animowanych, które oglądają
dzieci, zachęca się je do przemocy. Można w nich zobaczyć stwory żonglujące własnymi
oczami grzebiące w ludzkim mózgu albo wyciągające z własnych odrażających pysków węże
i robaki. Bardzo niekorzystnie wpływają na dzieci obrazy walk za pomocą noży, siekier,
szabli, a także zabójstw. Na początku wywołują one bardzo silne uczucie lęku, jednak z
czasem na skutek ich częstego oglądania u widza kształtuje się postawa obojętności. Można ją
zauważyć w przejawiającym się braku reakcji na przedstawione obrazy i zobojętnieniu na
krzywdę i przemoc występujące w rzeczywistości.
Nadmierne spoglądanie w ekran lub monitor przez dziecko powoduje jego zmęczenie i
znużenie. Ze względu na małe doświadczenie i określony poziom rozwoju psychicznego
dzieci nie zawsze potrafią ocenić, które treści są ważne, a które drugorzędne, co jest fikcją, a
co rzeczywistością.
Zauważa się również, że korzystanie z tych mediów ogranicza czas na rozmowy rodzinne,
kontakty bezpośrednie rodziców i dzieci, wspólne spędzanie czasu wolnego. Wielu rodziców
włącza telewizor/ komputer lub telefon wtedy, gdy dziecko jest znudzone, niegrzeczne,
zmartwione, ma jakiś problem. Eksperci przewidują, że tak traktowane dzieci, mogą w
przyszłości mieć mniejsze zdolności adaptacyjne w stosunku do otaczającego je świata.
Zamiast dawać sobie radę z normalnymi kłopotami dnia codziennego mogą skłaniać się do
łatwych uników.
Mimo swych wad telewizja/ Internet daje dostęp do cudownej krainy obrazów, dźwięków i
postaci, które nie tylko dostarczają nową wiedzę, ale wzbogacają już posiadaną, bawią i
wychowują. W niektórych programach dla dzieci czyni się wysiłki by propagować pozytywne
wartości, takie jak tolerancja, współdziałanie z innymi, delikatność, czy uczciwość.
Telewizja/Internet może przenosić do odległych zakątków świata, a nawet wszechświata,
pokazywać przyszłość i przeszłość, sprawy zwykłe i egzotyczne, świat nauki i sztuki.
Telewizja/Internet może być wspaniałą okazją do wprowadzenia w nasze kontakty z dziećmi
wątków wychowawczych. Na ekranie może się przecież pojawić jedynie jakiś sygnał, który,
umiejętnie wykorzystany, będzie tematem poza telewizyjnej rozmowy.
Podsumowując, przedstawię poniżej te negatywne jak i pozytywne wpływy telewizji na
dziecko:
Do negatywnych skutków oddziaływania telewizji / gier w telefonie lub komputerze na
dziecko należą:
zakłócenie organizacji dnia,
chaos informacyjny,
obciążenie systemu nerwowego,
zagrożenie dla zdrowia psychicznego,
zagrożenie dla zdrowia fizycznego,
uczenie się aspołecznych form zachowania,
zaburzenie życia rodzinnego.
Pozytywne oddziaływanie telewizji/ Internetu na dziecko przejawia się przez:
kształtowanie zainteresowań,
dostarczanie i poszerzanie wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin,
kształtowanie postaw społecznych,
organizowanie rozrywki,
inicjację kulturalną,
masowe dokształcanie.
Nie można jednoznacznie rozstrzygnąć, czy samo oglądanie telewizji dostęp do Internetu
wpływa na dziecko negatywnie bądź pozytywnie. Jak podaje Lucyna Kirwil, negatywne
skutki mogą bowiem występować nie w wyniku kontaktu z samym medium, ale w wyniku
specyficznej selekcji programów o określonej treści i ich cech formalnych. Sposób tej selekcji
jest w dużym stopniu zdeterminowany indywidualnymi właściwościami dziecka i
zachowaniami jego najbliższego otoczenia. To na rodzinie spoczywa obowiązek nauczenia
dziecka rozsądnego korzystania z telewizji, pokazania konkurencyjnych form spędzania czasu
wolnego, psychicznego przygotowania do odbioru treści telewizyjnych.
Do takich najważniejszych działań należą:
Ograniczanie dostępu do telewizji /internetu- dziecko do 18. miesiąca życia z łatwością
obejdzie się bez telewizora, a kiedy skończy 1,5 roku, wystarczający dla niego będzie 15-
minutowy seans. W wieku przedszkolnym czas ten nie powinien przekraczać 1 godziny
dziennie. Z wiekiem można go stopniowo wydłużać, ale tylko wtedy, kiedy nie wchodzi w
rachubę np. spacer lub inne zajęcie.
Kontrola tego, co dzieci oglądają i w co grają- bardzo istotną sprawą jest właściwy wybór
audycji/ gry, przy którym należy uwzględniać możliwości percepcyjne, rozwojowe,
zainteresowania, potrzeby psychiczne i wiek dziecka.
Oglądanie telewizji/ Internetu wraz z dziećmi.
Rozmowy, dyskusje, wyjaśnienia powinny nastąpić możliwie jak najszybciej po wspólnym
oglądnięciu programu. Dzięki temu można pomóc dziecku właściwie wyciągnąć pewne
wnioski i spostrzeżenia, podkreślić pozytywne zachowania i wartości, przedstawić własny
punkt widzenia. Dziecko ma możliwość podzielenia się na gorąco swoimi emocjami,
wrażeniami i odczuciami.
Przestrzeganie swoistego „regulaminu oglądania telewizji”,” grania w gry komputerowe”,
który można złamać tylko w wyjątkowych sytuacjach, przy czym należy poinformować
dziecko, że robimy to wyjątkowo. Do takich podstawowych zasad powinno należeć
wyłączanie telewizora lub brak dostępu do telefonu na czas posiłków, podczas zabawy
dziecka, podczas rodzinnych uroczystości itp.
Wykształcenie u młodego widza krytycznej postawy wobec prezentowanych treści oraz
właściwego sposobu korzystania z telewizji, wybierania wartościowych programów.
Starsze dzieci i młodzież należy prowokować do dyskusji na temat prezentowanych
konkretnych postaw ekranowych bohaterów, przedstawianych spraw, wydarzeń, problemów i
sposobu ich rozwiązywania. Ważna jest tu rola nie tylko najbliższej rodziny, ale i szkoły,
organizacji społecznych.
Bibliografia:
Kołodziejska D.- Telewizja wpływa na rozwój dziecka- „Edukacja i dialog”, nr 3, 2002
Kuczyńska B.- Oddziaływanie telewizji na dzieci- „Edukacja i dialog” nr 7 2001
Kirwil L.: Wpływ telewizji na dzieci i młodzież, „Problemy wychowawcze” 1995
Izdebska J.: „Rodzina, dziecko, telewizja”, Białystok 1998