Data: 14. 12. 2022 r
Opracowały: Katarzyna Gregorczyk, Monika Dybus
Temat: Przyczyny problemów adaptacyjnych dziecka 3-letniego
Problemy pojawiające się podczas pierwszych dni pobytu w przedszkolu zaliczane są do zaburzeń adaptacyjnych. Jest to zaburzenie, które występuje na skutek silnego stresu. W przypadku dzieci jest to pójście do przedszkola. Zaburzenia adaptacyjne występujące u przedszkolaków są przemijające (A. Gąstoł, 2017, s. 89).
Pójście do przedszkola to ogromne przeżycie dla każdego dziecka. Każde dziecko indywidualnie przechodzi proces adaptacji, u każdego mogą występować inne objawy problemów adaptacyjnych. Do najczęstszych i najbardziej charakterystycznych zalicza się: brak apetytu, płaczliwość, zaburzenia snu, a czasem nawet moczenie nocne.
Psycholog Jovanka Jocicić (2012, s. 107) do objawów braku gotowości dziecka do przedszkola dodatkowo zalicza: brak komunikacji z dziećmi i opiekunami, łatwe męczenie się, ssanie palca, brak udziału w zajęciach, agresja w stosunku do innych, a także wobec samego siebie.
- Gruszczyk-Kolczyńska i E. Zielińska (2012, s. 29-30) ustaliły na podstawie badań G. Sochaczewskiej i J. Lubowieckiej kilka zależności dotyczących problemów podczas procesu adaptacji.
- Chłopcom trudniej przystosować się do nowych warunków środowiska przedszkolnego niż dziewczynkom. Co za tym idzie, u chłopców częściej występują problemy adaptacyjne;
- Dziecko, u którego rozwój przebiegał harmonijnie, jego poród przebiegł prawidłowo oraz nie doznawało większych urazów zazwyczaj lepiej adaptuje się do przedszkola;
- Dziecko, które wcześniej uczęszczało do żłobka lepiej przystosowuje się do przedszkola. Potwierdza to M. Biała (2008, s. 35);
- Przystosowanie się dzieci do środowiska przedszkolnego jest zależne od wychowania w domu rodzinnym. Dzieci wychowywane w sposób racjonalny mają mniejsze problemy emocjonalne, występuje u nich mniej zaburzeń funkcji życiowych. Natomiast dzieci, które mają nadopiekuńczych rodziców mają większe problemy w przystosowaniu się do środowiska przedszkolnego;
- Według badań trzylatki lepiej przystosowują się do przedszkola niż starsze dzieci. Może być to spowodowane nie uświadomieniem sobie przez dziecko konsekwencji rozstania z rodzicami.
- Fiutowska i A. Rumińska (2010, s. 34-35) scharakteryzowały przyczyny problemów adaptacyjnych dziecka:
- Pierwsze pozostawienie dziecka pod opieką osób trzecich w obcym otoczeniu;
- Nieumiejętność korzystania z toalety, a nawet zgłaszania swoich potrzeb;
- Brak umiejętności i chęci do samodzielnego ubierania się;
- Brak udziału w spotkaniach adaptacyjnych;
- Nie skorzystanie przez rodziców z porad dotyczących adaptacji dziecka do środowiska przedszkolnego.
Problemy adaptacyjne pojawiają się u dziecka głównie z powodu nieukształtowanego poczucia „ja”. Trzylatek nie jest do końca samodzielny, emocjonalnie jest zależny od swoich opiekunów. Rozłąka z nimi powoduje utratę poczucia bezpieczeństwa. Ze względu na swój wiek trzylatki często mają problem z porozumiewaniem się. W domu rodzice nauczyli się rozumieć co dziecko chce przekazać, natomiast nauczyciel w przedszkolu może mieć z tym problem. Przez to może się on dziecku kojarzyć z utratą bezpieczeństwa, ponieważ nie rozumie tego co ono chce mu przekazać. Brak poczucia bezpieczeństwa w połączeniu z nowym otoczeniem mogą spowodować występowanie problemów adaptacyjnych (E. Gruszczyk-Kolczyńska i E. Zielińska, 2004, s. 25)
Przyczyny problemów adaptacyjnych mogą być różne, jednym z nich może być brak pewności w swoją samodzielność przy korzystaniu z toalety. Dziecko musi czuć się gotowe, aby pozbyć się pieluszki. Ta gotowość może być motywowana wcześniej wspominaną chęcią uzyskania niezależności lub też słowami kolegi, który jest już samodzielny w tej sferze. U jednego dziecka proces pozbywania się pieluszki trwa kilka dni, a u drugiego nieco dłużej i mogą mu zdarzyć się sytuacje, kiedy nie zdąży zgłosić swojej potrzeby lub zwyczajnie o tym zapomni. Jedna sytuacja może spowodować regres w tej dziedzinie i niechęć dziecka do dalszej nauki korzystania z toalety. Dlatego ważne jest, aby dziecko niezależność w tym zakresie w pełni osiągnęło jeszcze przed pójściem do przedszkola. Dziecko, któremu zdarzają się takie sytuacje może czuć się zawstydzone, zwłaszcza jeżeli zdarzy się to w przedszkolu, w obecności rówieśników. Wstyd z kolei może powodować brak chęci pójścia do przedszkola.
Istotnym problemem jest również brak orientacji o organizacji dnia
w przedszkolu. Dziecko, które nie wie co go czeka narażone jest na większą ilość stresu, dlatego ważne są rozmowy z dzieckiem o przebiegu dnia w przedszkolu oraz znajomość rozkładu dnia przez rodziców (A. Klim-Klimaszewska, 2010, s. 29. Dodatkowo brak poczucia czasu przez trzylatka sprawia, że pobyt w przedszkolu bardzo mu się wydłuża, a problemy adaptacyjne narastają (E. Gruszczyk-Kolczyńska i E. Zielińska, 2004, s. 25).
Podsumowując należy podkreślić, że główną przyczyną problemów adaptacyjnych jest nieprzygotowanie dziecka do pójścia do przedszkola. Brak samodzielności dziecka budzi w nim wycofanie i niechęć do chodzenia do przedszkola. Brak znajomości rytmu przedszkolnego nia powoduje brak poczucia bezpieczeństwa i niepewność. Także brak wiedzy o życiu przedszkola może skutkować u dziecka, że nie czuje się ono bezpiecznie w nowym miejscu, ponieważ nie wie co może go tam spotkać. Dlatego istotne jest w procesie adaptacji prawidłowe przygotowanie dziecka przez rodziców.