Opracowała
Katarzyna Wierzbicka
Dziecko w świecie teatru – rola zabaw teatralnych
Zabawy teatralne to ważny element pracy pedagogicznej przedszkola. Teatr, będący z natury rzeczy syntezą sztuk, wykorzystuje wszystkie środki wyrazu artystycznego charakterystyczne dla różnych rodzajów twórczości. Kontakt dzieci z teatrem to nie tylko oglądanie spektakli, ale przede wszystkim zabawa w teatr.
Dziecko w wieku przedszkolnym ma naturalną potrzebę wyrażania się w różnych formach ekspresji: w mowie, ruchu, geście, rysunku, śpiewie. Z uwagi na to, że w przedszkolu prowadzone są zajęcia aktywizujące spontaniczną kreatywność dzieci, zabawa w teatr może być najbardziej interesującym i wyrazistym efektem tej pracy ujawniającym doświadczenia i osiągnięcia dzieci.
Teatr jest dla dzieci rzeczywistością wyjątkową, w której wszystko może się zdarzyć a odtwórca roli ma okazję realizować swoje marzenia, by stać się kimś innym.
Wprowadzenie dzieci w świat sztuki poprzez zabawy teatralne przynosi im wiele korzyści:
– rozwija wyobraźnię,
– doskonali mowę, która staję się wyrazista i melodyjna,
– sprzyja umuzykalnieniu,
– rozwija płynność ruchów
– zwiększa poczucie własnej wartości.
Jest również okazją do wspaniałej zabawy, dającej wiele satysfakcji. Udział dzieci w odtwarzaniu treści utworu skłania je do:
– zapamiętywania,
– koncentrowania uwagi na określonej działalności,
– kulturze mówienia i zachowania się.
Podczas zajęć z tej dziedziny przedszkolak może dowiedzieć się, jak powstaje sztuka teatralna i wzbogacić swój słownik o takie pojęcia jak np. reżyser, rekwizyty, dekoracja, kostiumy, ruch sceniczny, drama czy pantomima.
Zabawy w teatr wywierają duży wpływ na postawy moralne dzieci, wyostrzają zmysł obserwacji, kształtują osobowość i rozładowują nagromadzone emocje. Każde dziecko w wieku przedszkolnym pragnie sukcesu i uznania. Właśnie przedszkolne zajęcia teatralne stwarzają ku temu najlepsze warunki.
W wychowaniu dziecka trzeba kłaść duży nacisk na przeżycia emocjonalne – uczyć je cieszyć się i smucić, dostrzegać dobro i zło. Dziecko jako aktor- wcielając się w postać, przeżywa losy bohaterów literackich, utożsamia się z nimi, często naśladując ich postępowanie. Pozytywny bohater, z którym dziecko spotyka się na spektaklu teatralnym, zdobywa jego uznanie, pomaga w zrozumieniu, dlaczego takie zachowanie jest dobre. Występowanie negatywnych bohaterów, bo i tacy istnieją w bajkach, ma także duże znaczenie uspołeczniające.
Tworzenie w przedszkolu mini spektaklów pomaga zrealizować zadania dydaktyczno-wychowawcze, służy uatrakcyjnieniu zajęć. Dobra, radosna zabawa dzieci, w której można dostrzec przekazywane im wartości wychowania teatralnego może być źródłem satysfakcji tak dla dzieci rodziców jak i nauczyciela.
Dziecko jako aktor zdobywa świadomość, że grając kogoś, kim nie jest w rzeczywistości, odtwarza różne wymyślone zdarzenia.
Udział w inscenizacjach pozwala na:
– kształcenie uczuć, kształcenie postaw,
– kształtowanie wrażliwości estetycznej,
– kształtowanie świadomej dyscypliny,
– rozwijanie mowy i twórczego myślenia,
– ćwiczenie pamięci,
– rozwijanie zainteresowań czytaniem i teatrem,
– kształtowanie spostrzegawczości i umiejętności koncentracji.
Rodzaje inscenizacji:
– teatr wycinanek (sylwety),
– teatr lalek (kukiełki, pacynki, marionetki),
– teatr chiński – cieni,
– sąd nad negatywnym bohaterem,
– żywy plan – dzieci układają scenariusz,
– żywy teatr – improwizacja,
– inscenizacja utworów literackich.
Tok metodyczny – inscenizacja utworu literackiego.
1. Wybór utworu.
2. Kilkakrotne czytanie w celu zrozumienia treści.
3. Ćwiczenia w mówieniu z wyodrębnieniem wydarzeń.
4. Ćwiczenia z podziałem na role.
5. Podział ról z uwzględnieniem cech charakterystycznych przedstawionych postaci.
6. Zapamiętanie ról poprzez ćwiczeń (ćwiczenia emisji głosu – magnetofon, płyta z nagraniami).
7. Samodzielny wybór rodzaju inscenizacji.
8. Zaprojektowanie dekoracji i wykonanie jej.
9. Dobór odpowiednich rekwizytów.
10. Przygotowanie piosenek i tańców.
11. Opracowanie ostateczne scenariusza i wykonanie inscenizacji przez dzieci.
Formy pracy przygotowujące do wystąpień teatralnych:
A. Wzbogacanie słownictwa;
– rozmowy o codziennych sprawach,
– omawianie konkretnych sytuacji, ilustracji, przedmiotów,
– poznawanie synonimów wyrazów,
– układanie krótkich opowiadań.
B. Inscenizowanie sytuacji:
– np. rozmowa o modzie lub pogodzie
– rozmowa o kłopotach z dziećmi,
– dyskusja panów o samochodach.
C. Ruch:
– spontaniczne zabawy taneczne.
Drama w przedszkolu
Drama jest metodą, która umożliwia dzieciom poznawanie świata poprzez działanie. Pozwala na uwzględnienie możliwości psycho-ruchowych dzieci w wieku przedszkolnym, szczególnie dużą potrzebę ruchu.
Drama nie jest aktorstwem, odbywa się bez scenariusza.. Udział w dramie jest możliwy dla wszystkich, jedynym warunkiem jest emocjonalne wczucie się w rolę. Wszystko dzieje się jeden raz i jest wynikiem sytuacji improwizowanej. W dramie nie chodzi o uzyskanie efektów artystycznych . Niekiedy mało efektownie odegrana rola jest silnie przeżywana i przynosi głębokie efekty wychowawcze. Drama jest sposobem poznawania świata. Jest metodą pedagogiczną, w której wchodzenie w określone role, pozwala kreować rzeczywistość.. W dramie dziecko musi wczuć się w postać, działać a nie grać (jak w teatrze).
Zajęcia dramowe:
1. Proste doświadczenia szczególnie przydatne na poziomie nauczania przedszkolnego rozwijające wrażliwość zmysłów: słuchu, wzroku, dotyku, węchu oraz wyobraźnię.
– wprawki dramowe
– ćwiczenia dramowe
– gry
2. Gry dramowe: doświadczenia oparte na improwizacji i życiu fikcją. Mają swoje miejsce akcji, sytuację wyjściową , uczestnicy wchodzą w rolę. Całość ma charakter dramowy (np. na lotnisku oczekują rodziny na lecący samolot, który się spóźnia).
3. Teatr: zajęcia zorientowane na przedstawienia – spektakle, uczące poszukiwania).
4. Drama właściwa: zdarzenie, w skład którego wchodzą w/w trzy zajęcia. Jej celem jest zmiana nastawień i przekonań życiowych uczestników w wyniku odkrycia prawdy zawartej w sytuacjach improwizowanych.
Techniki dramowe:
– Rozmowa – najprostsza (bycie w roli). Polega nadawaniu i przyjmowaniu odpowiedzi.
– Ćwiczenia pantomimiczne – stosowany w pracy z małymi dziećmi. Sprzyja rozwijaniu plastyki ciała, koncentracji, fantazji np. rozwijanie kwiatu, mycie się, zmaganie z wichrem.
– Improwizacje – ma miejsce, gdy uczestnicy otrzymują role, temat i próbują działać zgodnie z postawionym zadaniem, jednak bez scenariusza. Oparte są często na opowiadaniu, utworze literackim.
– Inscenizacja – ma miejsce gdy zachodzi wyraźny podział na aktorów i publiczność.
– Rzeźba – zastygnięcie w bezruchu, naśladowanie jakiejś postaci, wymowa ciała, mimika ma komunikować uczucie lub sytuację.
– Żywe obrazy – najważniejsze wydarzenie zostaje uchwycone w bezruchu, np. las i śmieci.
– Film – stanowi kontynuację stop – klatki, akcja przebiega w tempie zwolnionym w najbardziej dramatycznym momencie zwolnionym i przyspieszonym.
– Rysunek – rysunek bohaterów, wyrażanie uczuć za pomocą technik plastycznych.
– Ćwiczenia głosowe – np. odgłosy przedmiotu, szelest kartek, skrzypienie butów, przesuwanie krzeseł.
– List – dla dzieci starszych- forma pisemna
– Dziennik lub pamiętnik – dla dzieci starszych- forma pisemna
Nauczyciele powinni wiec dążyć do działania i stwarzania sytuacji i okazji do podejmowania zabaw twórczych i inscenizacji; do podejmowania prób grania ról i manipulowania lalkami. Należy zadbać o odpowiednie rekwizyty, stroje, kukiełki i elementy dekoracyjne. Odpowiednie wyposażenie sali i kącików tematycznych. Potrzebne są bowiem akcesoria ułatwiające określenie treści zabawy, a także różnego rodzaju rekwizyty do przebrania się, pozwalające wyraźnie i jednoznacznie określić role dziecka.
Dziecko w wieku przedszkolnym jest nie tylko dobrym rozmówcą i słuchaczem, jest też dobrym aktorem. Lubi zatem odgrywać różne role wzięte bądź z rzeczywistości, bądź z opowiadań czy bajek. Czasem inscenizacje rodzą się u dzieci naturalnie i spontanicznie, wówczas pomoc dorosłego nie jest potrzebna, czasem jednak właśnie dorosły może stać się ich inspiratorem i organizatorem. Dzięki swoim wartościom artystycznym i tematyce literatura dziecięca odgrywa ważną rolę w realizacji zadań z wszystkich obszarów edukacyjnych. Właściwie dobrana literatura czyli licząca się z właściwościami psychiki odbiorców, ułatwia kształtowanie zarówno ich postawy odbiorczej jak i postawy czynnej, wyrażającej się w ekspresji odtwórczej i twórczej – wynikającej z własnej inwencji.
Często sama zabawa w teatr jest większym sukcesem niż sam występ przed publicznością”.